ΕΠΙΛΕΞΤΕ ΕΝΟΤΗΤΑΈνα θέμα που θα σας αγγίξει... Η αγαπημένη στήλη επιστρέφει και η Δήμητρα Καρλή υπογράφει....
(φωτο 1)
«Στα απλά, στα καθημερινά βρίσκεται η ομορφιά της ζωής» … μου ψιθύρισε ήρεμα λίγο πριν κλείσουμε το τηλέφωνο χθες, ένας φίλος στην προσπάθειά του να με ευθυμήσει … και με άφησε μετέωρη να σκέφτομαι αυτήν την τόσο απλή αλλά τόσο όμορφη φράση. Άρχισε το μυαλό μου να την μελετά από κάθε της πλευρά. Πόσες φορές την έχουμε πει, πόσες φορές την έχουμε αισθανθεί, πόσες φορές δεν την χρησιμοποιήσαμε όταν βρεθήκαμε να θαυμάζουμε κάτι με τα ίδια μας τα μάτια αλλά και με τα μάτια της ψυχής μας …
Βρισκόμαστε καθημερινά μπροστά σε μικρά αριστουργήματα του ανθρώπου. Τα απολαμβάνουμε, τα χρησιμοποιούμε χωρίς να έχουμε αναλογιστεί το μεγαλείο τους.
Σκεφτείτε πόσα τέτοια αντικείμενα μας περιβάλλουν και πόση γνώση, εμπειρία, κοπιαστική εργασία μπορεί να χρειάστηκαν, για να δημιουργηθούν και να φτάσουν στο σημείο να καλύπτουν τις ανάγκες μας.
(φωτο 2)
Ένα τέτοιο αντικείμενο έχουμε όλοι μας αυτή τη στιγμή στα χέρια μας, χωρίς να γνωρίζουμε οι περισσότεροι από εμάς, την ρίζα της απαρχής του, το παρελθόν και την ιστορία του. Μια μικρή σταγόνα από τον ωκεανό της γνώσης θα προσπαθήσω να σας παραθέσω παρακάτω και σας καλώ να μοιραστείτε μαζί μας ανάλογες πληροφορίες που θα μπορούσαν να μας ολοκληρώσουν την μέχρι σήμερα εικόνα και ίσως να μας κάνουν να ξανακοιτάξουμε το κλειδί του σπιτιού μας για μερικά δευτερόλεπτα, πριν το τοπο- θετήσουμε στην κλειδαριά του.
Το κλειδί…
η κλεις ή κλείδα, το κλείθρον, το κλειδίον
Αντικείμενο που από μόνο του ή σε συνδυασμό με τον μηχανισμό της κλειδαριάς, είναι ένα αντικείμενο που έρχεται στο σήμερα από τα βάθη των αιώνων και αποτελεί μέρος του υλικού πολιτισμού που φέρει την δική του «βιογραφία». Το κλειδί ως αντικείμενο υλικού πολιτισμού έχει ερμηνευτεί και αναλυθεί, αναδεικνύοντας τις διαφορετικές πλευρές και αξίες της υλικής και άυλης υπόστασής του.
Τύποι και χρονολογική τοποθέτηση
Η εφεύρεση του κλειδιού αποδίδεται στον Θεόδωρο το Σάμιο, 6ος αιώνας π.Χ., αφού σύμφωνα με φιλολογικές πηγές, επιγραφικές μαρτυρίες, εικονογραφικές παραστάσεις και αρχαιολογικά τεκμήρια ανασκαφών, αρχίζει να αποκτά ιδιαίτερη σημασία και χρήση σε αυτή την περίοδο. Ο αρχαιότερος τύπος κλειδιού, ο επονομαζόμενος ως ομηρικός, είναι και αυτός που συναντά κανείς σε παραστάσεις κλειδούχων ιερειών και θεοτήτων στην ελληνική τέχνη. Είχε μεγάλο μέγεθος και λαβή με πιθανόν ξύλινη ή ελεφαντοστέινη επένδυση. Χρησιμοποιήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα, κυρίως ως κλειδί ναών, αποκτώντας σταδιακά πιο σύνθετη μορφή. Ευρήματα του 5ου αιώνα με εγχάρακτες επιγραφές τα συσχετίζουν με μύθους αλλά και τη θρησκεία.
(φωτο 3)
Άλλοι τύποι είναι το λακωνικό και το παριανό κλειδί που ήταν πιο εύχρηστες κατασκευές και έμοιαζαν περισσότερο με την σύγχρονη εκδοχή του.
(φωτο 4)
Ακολούθως, οι Ρωμαίοι εφηύραν το σύστημα ασφαλείας σιδερένιων ή ορειχάλκινων κλειδιών και κλειδαριών με όνυχες. Συχνά είχαν μικρές διαστάσεις και τα φορούσαν ως δαχτυλίδια. Διακρίνονται σε τρεις βασικούς τύπους:
(φωτο 5)
Α. τα «κυλιόμενα», 1ο και 2ο αι. μ.Χ., με μακρύ και πεπλατυσμένο στέλεχος, σταθερή κρικοειδή λαβή με λεπτή έμβαση και γλωσσίδα σε σχήμα Π, σε ορθή γωνία με το στέλεχος και μικρό μέγεθος κρίκου που υποδεικνύει ότι πιθανόν κρεμιόταν από το ζωστήρα του κατόχου του.
(φωτο 6)
Β. τα «κυλιόμενα», 3ο και 5ο αι. μ.Χ., πρόδρομος του σημερινού κλειδιού, με κοντό πεπλατυσμένο στέλεχος που στενεύει προοδευτικά προς τα κάτω και φέρει ρηχές αυλακώσεις στο φαρδύτερο άνω τμήμα του, το οποίο απολήγει σε σταθερό μικρό δακτύλιο για να φοριέται στο δάχτυλο του κατόχου του. Η γλωσσίδα τους, συνήθως σε σχήμα Γ, έφερε λεία ή κοφτερά, τριγωνικής διατομής, δόντια.
(φωτο 7)
Κατά τη Βυζαντινή περίοδο κυριαρχεί ο τύπος των «στρεφόμενων» κλειδιών, κυρίως χάλκινων, με σταθερό κρίκο, κοντό στέλεχος σχήματος Τ με αυλακώσεις και ορθογώνιας ή κυκλικής διατομής, στενή και μεγάλου μήκους γλωσσίδα, μη διάτρητη ή και με οπές σε όλο και πιο σύνθετους συνδυασμούς, ενίοτε και με εγκοπές για πρόσθετη ασφάλεια. Σε μερικές περιπτώσεις, ο κρίκος μπορεί να ήταν σπαστός, με κυματιστό περίγραμμα και με στέλεχος σε σχήμα Γ. Επίσης, ορισμένα κλειδιά έφεραν κομβίον στο άνω μέρος της στεφάνης, το οποίο συχνά ήταν κοσμημένο με εγχάρακτο έμβλημα ή μονόγραμμα, αναλόγως με το υλικό κατασκευής τους. Τέλος,, τα βυζαντινά κλειδιά δεν τα φορούσαν στο δάχτυλο.
(φωτο 9)
Συμβολισμός
Η αρχαιολογική και η ανθρωπολογική έρευνα έχει ασχοληθεί αρκετά με την ερμηνεία της συμβολικής διάστασης των κλειδιών. Η μεταλλική τους φύση ήταν η αφορμή να τους αποδίδονται μαγικές αποτρεπτικές ιδιότητες με τις οποίες έδιναν στον κάτοχο ή χρήστη τους τη δυνατότητα να ανοίγει, να κλείνει, να ελέγχει και να φυλάει περάσματα ή σύνορα υπαρκτά ή και συμβολικά και συνεπώς να διατηρεί έναν ιδιαίτερο ρόλο και αξίωμα στα κοινωνικά πλαίσια ή και στις θρησκευτικές πρακτικές.
(φωτο 10)
Στην αρχαιοελληνική, εβραϊκή και χριστιανική παράδοση, το κλειδί (όπως και η θύρα) διασφαλίζει το σύνορο μυθικών αλλά και φυσικών χώρων. Το κλειδί, ως κατεξοχήν «θηλυκό» αντικείμενο, ήταν το σύμβολο της παρθένας, έγγαμης, εγκύου ή επίτοκου γυναίκας και του σώματός της που ήταν αποσπασμένη από την πατρική της οικογένεια όπως το κλειδί από την κλειδαριά του. Κλειδούχοι-φύλακες κλειδιών του σπιτιού ήταν οι οικοδέσποινες που είχαν την ευθύνη της φύλαξης των αγαθών του σπιτιού, ενώ των ναών ήταν μυθικές οντότητες, ιέρειες, θεότητες γυναικείες αλλά και κάποιες ανδρικές θεότητες που είχαν την αποκλειστική ευθύνη για τον έλεγχο σημαντικών «χώρων» ή περασμάτων (π.χ.: μιας πόλης, ενός ναού, του Κάτω Κόσμου, των πυλών του ήλιου και της σελήνης, ή «φιλτάτων» συναισθημάτων).
Έτσι, στην αρχαιότητα οι έγκυες, οι επίτοκες ή οι λεχώνες γυναίκες, προσέφεραν στους ναούς, κυρίως της Ήρας, σιδερένια κλειδιά για μια καλή γέννα ή αναγνωρίζοντας την σημασία της και την συμβολή της ως θεά προστάτιδα του σπιτιού και της οικογένειας.
Επίσης, στην αρχαία Ρώμη, το κλειδί χαριζόταν στις εγκύους γυναίκες ως προσήμανση εύκολου τοκετού, καθώς και παραδιδόταν και στα χέρια της νύφης από τον σύζυγο με την πρώτη της είσοδο στο νέο σπίτι, ενώ η επιστροφή των κλειδιών ισοδυναμούσε με διαζύγιο.
Στην ελληνική εθνογραφία, τα κλειδιά χρησιμοποιούνταν ως μέσα μαγικά στο γάμο, ο οποίος επέτρεπε στις γυναίκες να «ανοίξουν» το σπίτι αλλά και το σώμα τους, να διευκολύνουν την έξοδο του μωρού τους από την μήτρα αλλά και να «κλείσουν» το σώμα τους, μετά τη σύλληψη, για την αποφυγή ανεπιθύμητων ή μοιραίων για τη ζωή τους αποβολών. Επίσης,, κλειδιά φορούσαν ή τοποθετούσαν κάτω από το κρεβάτι τους οι νιόπαντρες και οι έγκυες, κλειδί πατούσαν και οι νύφες κατά την πρώτη τους είσοδο στο νέο τους σπίτι, ενώ για τις επιτόκους που είχαν δύσκολο τοκετό ή τις λεχώνες ανοίγονταν πόρτες, παράθυρα, μπαούλα και γενικά ξεκλειδώνονταν όλες οι κλειδαριές.
Πηγές: Οικίες Ιστορίες – Διαχρονικές αφηγήσεις οικιστικής αρχιτεκτονικής και οικογενειακού βίου, Υπουργείο Πολιτισμού – Διεύθυνση Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων, Αθήνα 2008 (κεφ.21, Θηλί-κλειδί, χρήσεις και σημασίες ενός οικείου αντικειμένου, Μάρλεν Μούλιου)
|
|
|
|
Δεν βρέθηκαν σχόλια. Γίνε ο πρώτος που θα δημοσιεύσει |
